މޫސާ ފަތުޙީ

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަލްއަޒްހަރީ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރުކަން ކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.

އަމިއްލަ ދިރިއުޅުން

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ 28 ސެޕްޓެމްބަރު 1929 ގައި ޅ. ނައިފަރު ގައެވެ.އެއީ 10 ރަމަޟާން 1342 ގައެވެ. ބައްޕާ ފުޅަކީ ގާސިމް ޢަލީ އެވެ. މަންމާ ފުޅަކީ ސަންފާ އަލީ އެވެ. ފުރަތަމަ ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތީ ޖަމީލާ ހުސައިން އާއެވެ. ޖަމީލާ ޙުސައިން ނިޔާވުމުން ދެން ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތީ އާމިނަތު މުޙައްމަދު ދީދީ އާއެވެ. ދެކައިވެނި ބައްލަވައިގެންފައި ވިޔަސް އުފަން ދަރިއެއް އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަށް ލިބިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. އަވަހާރަވިއިރު ވަރަށް ފަހުން ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތް އައްޑުއަށް އުފަން އަނބިކަނބަލަކު ދުނިޔޭގައި އިންނެވި އެވެ. މޫސާ ފަތުޙީ އެއްބަނޑު އެއްބަފާ 3 ބޭފުޅުން ތިއްބަވައެވެ. އެއީ އަލީ ފަތުހީ، އާދަމް ފަތުހީ އަދި އިސްމާޢީލް ފަތުހީ އެވެ. އިސްމާޢިލް ފަތުހީ އަކީ މިނިސްޓަރ އޮފް ސްޓޭޓް ފޯރ ފިނޭންސްގެ މަގާމް ކުރިން އަދާކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.

ތަޢުލީމީ ޙަޔާތް

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އެންމެ ފުރަތަމަ ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކުރެއްވީ މަދަރުސަތުލް އިފްތިތާޙް އިންނެވެ. އެއަށްފަހު މަދަރުސަތުއް މަޖީދިއްޔާ އިން ވެސް ކިޔަވާ ވިދާޅުވިއެވެ. މީގެ އިތުރުން މިޞްރުގެ އަލް އަޒުހަރު ޔުނިވަސިޓީގައި ޝަރީޢަތާ ގާނޫނުން މަތީ ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރެއްވި އެވެ. އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަލްއަޒުހަރު ގެ ޝަރީޢާ އިސްލާމިއްޔާ ފެކަލްޓީ އިން ބީއޭ ފާސް ހޯއްދަވާފައެވެ. އަދި ކިޔަވާދެއްވުމުގެ ރޮނގުން މިޞްރުގައި (ހަޔަރ ޑިޕްލޮމާއެއް )މަތީފާހެއް އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ ވަނީ ހޯއްދަވާފައެވެ. މިޞްރަށް ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކުރެއްވުމަށް އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ ވަޑައިގަތީ އުމުރު ފުޅުން 21 އަހަރުގައި 1950 ވަނަ އަހަރު އެވެ. ޖުމްލަ 16 އަހަރު މިޞްރުގައި ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކުރެއްވުމަށް ހޭދަކުރެއްވި އެވެ. އެބުރި ރާއްޖެ ވަޑައިގަތީ 1966 ވަނަ އަހަރު އެވެ.

ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތް ކުރެއްވުން

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ ވަނީ ދިވެހި ސަރުކާރުގައި 60 އަހަރަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހުގެ މުއްދަތަށް ޚިދުމަތް ކުރައްވާފައެވެ. އަވަހާރަވިއިރު ހުންނެވީ ދިވެހި ދައުލަތަށް ގިނަދުވަހު ޚިދުމަތް ކުރެއްވި އިއްޒަތްތެރިއެއްގެ މަގާމްގައެވެ. އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަދާކޮށްފައިވާ ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާތަކާއި އެހެނިހެން ވަޒީފާތައް ތިރީގައި މިވަނީއެވެ.

• ވުޒާރަތުލް މަޢާރިފްގެ މުދައްރިސްކަން - ފުރަތަމަ އަދާކުރެއްވި ސަރުކާރު ވަޒީފާ
• ވަޒީރުލް އަޢުޒަމް އޮފީހުގެ ޚާއްޞަ ވަކީލުކަން - 10 އޮގަސްޓް 1966ން 19 ޖޫން 1967އަށް
• ވަޒީރުލް އަޢުޒަމްގެ ނާއިބުކަން - 19 ޖޫން 1967ން 12 ނޮވެމްބަރު 1968އަށް

• މިނިސްޓަރ އޮފް ޖަސްޓިސް - 11 ނޮވެންބަރު 1968ން 6 އޮކްޓޯބަރު 1980 އަށް
• އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރުކަން - 6 އޮކްޓޯބަރު 1980ން 6 ނޮވެމްބަރު 1996އަށް
• އިސްލާމީ ކަންތަކާ ބެހޭ އެންމެ މަތީ މަޖްލީހުގެ ރައީސްކަން- 6 ނޮވެމްބަރު 1996ން 11 ނޮވެމްބަރު 1998އަށް

• އިސްލާމީ ކަންތައްތަކާ ބެހޭ އެންމެ މަތީ މަޖްލީހުގެ މުސްތަޝާރުކަން- 11 ނޮވެމްބަރު 1998ން 17 ނޮވެމްބަރު 2003އަށް
• ދައުލަތަށް ޚިދުމަތް ކުރެއްވި އިއްޒަތްތެރިއެއްގެ މަގާމް- 17 ނޮވެމްބަރު 2003ން 10 ޖުލައި 2007އަށް
• ރައްޔިތުން މަޖްލީހުގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ މެންބަރުކަން- 13 ނޮވެމްބަރު 1986ން 8 އޮކްޓޯބަރު 1980އަށް
• ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޝްވަރާ މަޖްލީހުގެ މެންބަރުކަން- 7 ޖުލައި 1985ން 30 ނޮވެމްބަރު 1998އަށް

• މަޢުހަދުގެ އުސްތާޛުކަން
• އަމީނިއްޔާ ސުކޫލްގެ މުދައްރިސްކަން
• މަޖީދިއްޔާ ސުކޫލްގެ މުދައްރިސްކަން

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަށް ފުރަތަމަ ޕެންޝަން ލިބިވަޑައިގަތީ 10 ޖުލައި 1967 ގައެވެ. ދެވަނަ ޕެންޝަން ލިބިވަޑައިގަތީ 10 ޖުލައި 1987 ގައެވެ. އެހެންކަމަށްވާނަމަ އަވަހާރަވީ 3 ވަނަ ޕެންޝަން ހަމަވި ދުވަހު 10 ޖުލައި 2007ގައެވެ.

އަދަބިއްޔާތަށް ޚިދުމަތްކުރުން

އަދަބިއްޔާތާއި ލިޔުންތެރިކަމާއި ޅެންވެރިކަމަށް ބަލާއިރު އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ ވަނީ ގާނޫނީ ގޮތުންނާއި ދީނީ ގޮތުން މީހުން ހޭލުންތެރި ކުރެއްވުމަށް ތަފާތު ފޮތްތައް ލިޔުއްވާފައެވެ. މިނިވަން 25 ގެ އިނާމް ޙާޞިލް ކުރެއްވުމުގެ އިތުރުން 1983 ވަނަ އަހަރު ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ ދެއްވާ ޢާއްމު ޚިދުމަތުގެ ޝަރަފްވެރިކަމުގެ އިނާމް ވެސް އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަށް ލިބިވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. ތަފާތު އަސަރުގަދަ އެތައް ޅެންތަކެއް ހެއްދެވިއެވެ.

ރާއްޖޭގައި ދީނީ ޝިޢާރު ފާޅުކުރުމާއި، ގާނޫނީ އަދި ޝަރުޢީ ދާއިރާ، އަދަބިއްޔާތާއި، ހިސާބު ޢިލްމުގެ ދާއިރާއަށް ވަރަށް ގިނަ ޢިލްމީ ޚިދުމަތްތަކެއް އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ ވަނީ ކޮށްދެއްވާފައެވެ. އެންމެ ބޮޑު ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްފައިވަނީ ގާނޫނީ އަދި ޝަރުޢީ ދާއިރާގައެވެ.

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އާ ބެހޭގޮތުން ދިވެހިބަހާ ތާރީޚަށް ޚިދުމަތްކުރާ ގައުމީ މަރުކަޒު ރައީސް ޢައްބާސް އިބްރާހީމް ލިޔުއްވާފައި ވެއެވެ. ފަތުޙީގެ ޢިލްމީ ޚަޒާނާގެ މުއްސަނދިކަމާ ތަނަވަސްކަން ހުރުމާއެކު ހެއްދެވި ގިނަ ޅެންތަކަކީ ވަރަށް ފެންވަރު ރަގަޅު ޅެންތަކެކެވެ. އެމަނިކުފާނު ލޯބިކުރެއްވީ ބައިވަރަކަށްވުރެ ބޮޑަށް ފެންވަރަށެވެ.

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އާ ބެހޭގޮތުން ދިވެހި ބަހުގެ އަދީބު މުލީގޭ ޢަބުދުﷲ ޞާދިޤް ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. މުޙައްމަދު ޖަމީލް އަވަހާރަވުމަށްފަހު އަޅުގަނޑުމެން ބަހާ އަދަބިއްޔާތާ މެދު އަރާ އޮޅުން ފިލުވުމަށް ބޭނުންކުރި ދިވެހި ޑިކްޝަނަރީ އަކީ މޫސާ ފަތުޙީ. މޫސާ ފަތުޙީ ނެތިދިޔަ ކަމުގައި ވިޔަސް އަދަބިއްޔާތުގައި އޭނާގެ ހަރުމުދާ އެބަހުރި..

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ ލިޔުއްވި ބައެއް ފޮތްތައް ތިރީގައި މިވަނީއެވެ.

• ގާނޫނަށް މަގެއް
• މުޢާމަލާތަށް މަގެއް
• ފަސޭހަ ހިސާބު

އަވަހާރަވުން

އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަވަހާރަވީ 10 ޖުލައި 2007 އަންގާރަ ދުވަހުގެ ހެދުނު 11.25ގައި ސިންގަޕޫރުގެ މައުންޓް އެލިޒަބަތު ހޮސްޕިޓަލްގައި އުމުރު ފުޅުން 77 އަހަރުފުޅުގައެވެ. އަވަހާރަވީ އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާތާ ދުވަސްތަކެއް ވުމަށްފަހުގައެވެ. ޚަބަރު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި ސިންގަޕޫރަށް މޫސާ ފަތުޙީ ގެންދެވުނީ ކޮޓަރިކޮޅުގެ ތެރެއަށް ވެއްޓި ވަޑައިގެން އުނަގަނޑުގެ ކަށިގަނޑެއް ބިނދުމުން އޮޕަރޭޝަން ކުރެއްވުމަށެވެ. އަދި އަވަހާރަވީ އެ އޮޕަރޭޝަނާއި ގުޅިގެން ކަމަށްވެއެވެ. އަލްއުސްތާޛު މޫސާ ފަތުޙީ އަވަހާރަވުމާ ގުޅިގެން ދިވެހި ގައުމުގެ ދިދަ 3 ދުވަހުގެ މުއްދަތަށް ބައިދަނޑިއަށް ތިރިކޮށްފައި ވެއެވެ.

މަރުޖިޢުތައް

• ހަދާނާއި ތާރީޚްގެ ތެރެއިން - 1 ވަނަ ބައި - އަހުމަދު ނަޖީބް - 2006

ދިވެހި އަދީބުން

އެދުރު އުމަރު މާފަތް ކަލޭގެފާނު ! ބަނޑޭރި ހަސަން މަނިކުފާނު ! މުޙައްމަދު ޖަމާލުއްދީން ! އަޙުމަދު ހަކުރާ މަނިކުފާނު ! ހުތް އަލީ ދީދީ ! ހުސެއިން ޞަލާހުއްދީން ! މުޙައްމަދު އިސްމާއިލް ދީދީ ! އަހުމަދު ކާމިލް ދީދީ ! މުހައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު ! ޢަބްދުﷲ ޖަލާލުއްދީން ! ބޮޑުފެންވަޅުގޭ ސީދީ ! އިބްރާހީމް ރުޝްދީ އަލްއަޒްހަރީ ! އައްޝައިޚް މަލިމް މޫސާ މާފަތްކަލޭގެފާނު ! އިބްރާހިމް ޝިހާބް ! މުޙައްމަދު ޖަމީލުދީދީ ! އާމިނަތު ޙުސައިން ! މަލިމް މުޙައްމަދުދީދީ ! އިބްރާހީމް ޙިލްމީ ! ޢަލީ އަޙުމަދު ! އައްޝައިޚް ޢުމަރު ޢީސާ ! ޢަލީ ޙުސައިން ނައިފަރީ ! މޫސާ މުޙައްމަދުދީދީ ! ކަރައްޔެ ކަޅުތުއްތުދީދީ ! ބާބާގޭ ދޮންމަނިކު ! އަލް މަރްޙޫމް ޢަބްދުއްﷲ އިސްމާޢީލް ! ޔޫސުފް މުޙައްމަދުފުޅު ! ބާޑީގޭ މުޙައްމަދު އަޙުމަދުދީދީ ! ބޮޑުގަލު އިބްރާހީމް މަނިކު ! މޫސާ ފަތުޙީ ! ސައިކުރާ އިބްރާހީމް ނަޢީމް ! އާމިނަތު ފާއިޒާ ! ޢަބުދުﷲ ޞާދިޤް !