ލީބިޔާ

Islamic Republic Libya الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية العظمى Al-Jamāhīriyyah al-ʿArabiyyah al-Lībiyyah aš-Šaʿbiyyah al-Ištirākiyyah al-ʿUẓmā   ފަންވަތް:Ar icon
Flag Coat of arms
ގައުމީ ސަލާމް: Allahu Akbar God is the Greatest
ވެރިރަށް and largest city	Tripoli
ރަސްމީ ބަސްތައް	Arabic1
ޑިމޮނިމް	Libyan
ސަރުކާރު	Jamahiriya
• Leader and Guide of the Revolution	Muammar al-Gaddafi
• Secretary General of the General People's Congress	Mohamed Abdul Quasim al-Zwai
• Prime Minister	Baghdadi Mahmudi
Independence
• Relinquished by Italy	10 February 1947
• From United Kingdom & France under United Nations Trusteeship	24 December 1951
ސަރަޙައްދު
• Total	1,759,541 km2 (679,363 sq mi) (17th)
• Water (%)	negligible
އާބާދީ
• 2009 estimate	6,420,000 (105th)
• 2006 census	5,670,6881
• Density	3.6/km2 (9.3/sq mi) (218th)
ޖީޑީޕީ (ޕީޕީޕީ)	2009 estimate
• ޖުމްލަ	$91.078 billion (68th)
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$14,381 (53rd)
ޖީޑީޕީ (nominal)	2009 estimate
• ޖުމްލަ	$60.609 billion (59th)
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$9,570 (52nd)
އެޗްޑީއައި (2007)	0.847  (55th)
ފައިސާ	Dinar (LYD)
ޓައިމް ޒޯން	ޔޫޓީސީ+2 (EET)
ޑްރައިވިންގ ސައިޑް	right
ކޯލް ކޯޑް	218
އައިއެސްއޯ 3166 ކޯޑް	LY
އިންޓަރނެޓް ޓީއެލްޑީ	.ly
Arabic (de jure), Libyan Arabic (de facto)

ލީބިޔާއަކީ އުތުރު އެފްރިކާއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ.

އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް

ލީބިޔާގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ޢަރަބި ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މި ޤައުމުގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ ލީބިޔަންސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ތަރާބުލްސްއެވެ. މި ޤައުމުގެ ވެރިރަށަކީ ވެސް މިއީއެވެ. މިއީ ޖަމާހިރީ ވެރިކަމެއް އޮންނަ ޤައުމެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 6 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމާއެކު، މިއީ ދުނިޔޭގައި 102 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 1.76 މިލިޔަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ ly. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +218 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ދީނާރެވެ.

ނަން

ލީބިޔާގެ ރަސްމީ ނަމަކީ ގްރޭޓް ސޯޝަލިސްޓް ޕީޕަލްސް ލީބިޔަން އަރަބް ޖަމާހިރިއްޔާއެވެ. ޢަރަބި ބަހުން ކިޔަނީ އަލްޖަމާހިރިއްޔާ އަލްޢަރަބިއްޔާ އައްލީބިއްޔާ އައްޝަޢްބިއްޔާ އަލްއިޝްތިރާކިއްޔާ އަލްޢުޡްމާއެވެ.

ޖުޣުރާފީ

ލީބިޔާގެ އުތުރުގައި އޮތީ މެދުތެރޭ ކަނޑެވެ. ލީބިޔާގެ އިރުމަތީގައި އޮތީ މިޞްރެވެ. އިރުދެކުނުގައި އޮތީ ސޫދާނެވެ. ދެކުނުގައި އޮތީ ޝާދާއި ނީޖަރެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ އަލްޖަޒާއިރާއި ތޫނިހެވެ.

ތާރީޚު

އާސާރީ ގޮތުން ހެކި ލިބޭ ގޮތުގައި ޢީސާއީ މީލާދުގެ 8000 އަހަރު ކުރީން ވެސް ލީބިޔާގައި މީހުން ދިރިއުޅުނެވެ. ލީބިޔާގައި ދިރިއުޅުނު އެންމެ ބޯދާ އެއް ދަރިކޮޅަކީ ބަރްބަރީންނެވެ. މި މީހުންނަކީ ގެރިބަކަރި ގެންގުޅުމާއި ދަނޑުވެރިކަން ކުރުމުގެ ހުނަރު ލިބިފައި ތިބި ބައެކެވެ. އޭގެ ފަހުން ފީނީޤީންނާއި ކަރްތަގީނިއަނުންނާއި ޔޫނާނީންނާއި ފާރިސީންނާއި ރޫމީންނާއި ޢަރަބީންނާއި ތުރުކީންގެ އިތުރުން އިރުމަތީ ރޫމީން ވެސް ލީބިޔާގައި ވެރިކަން ހިންގާފައިވެއެވެ. ރޫމީންނާއި ޔޫނާނީންގެ ބައެއް އާސާރީ ތަންތަން ފެންނަން ހުރި ކަމުގައި ވިޔަސް މި ޙަޟާރަތްތަކުގެ މާ ބޮޑު އަސަރެއް މިއަދުގެ ލީބިޔާއަކުން ފެންނާކަށެއް ނެތެވެ. ލީބިޔާގައި އެންމެ ފުރަތަމައަށް ވިޔަފާރީގެ މަރުކަޒުތަކެއް ހަދާފައިވަނީ ފީނީޤީންނެވެ. ޔޫނާނީންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތީ އިރުމަތީ ލީބިޔާއެވެ. މުސްލިމުން ލީބިޔާ ފަތަޙަކޮށްފައިވަނީ މީލާދީން 644 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. މި ފަތަޙަ ފުރިހަމަ ވެފައިވަނީ މީލާދީން 655 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. ދެން މި ސަރަޙައްދުވެގެން ދިޔައީ އުމަވީ ޚިލާފަތުގެ ދަށުގައި އޮތް ތަނަކަށެވެ. މީލާދީން 1912 ވަނަ އަހަރުން 1927 ވަނަ އަހަރަށް ލީބިޔާ އޮތީ އިޓާލިޔަން ނޯ^ް އެފްރިކާގެ ގޮތުގައެވެ. ލީބިޔާއަށް ފުރިހަމަ މިނިވަންކަމެއް ލިބިފައިވަނީ 24 ޑިސެންބަރު 1951 ގައެވެ.

ޑެމޮގްރަފިކްސް

ލީބިޔާގެ ބިމާ އަޅާ ބަލާއިރުގައި ލީބިޔާގެ އާބާދީއަކީ ވަރަށް ކުޑަ އާބާދީއެކެވެ. އެހެނީ ލީބިޔާއަކީ ބިމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރުގައި މުޅި ދުނިޔޭގައި ވެސް 17 ވަނަ އަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ލީބިޔާގެ މީހުންގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުންނަކީ ޤަބަލީ އަދި ޞަޙަރާއަށް ނިސްބަތްވާ ޢަރަބި ބަދަވީންނެވެ. ލީބިޔާގެ އާބާދީގެ 80% މީހުންގެ މާދަރީ ބަހަކީ ޢަރަބި ބަހެވެ. ލީބިޔާގެ އާބާދީގެ 97% މީހުންނަކީ މުސްލިމުންނެވެ. އާބާދީގެ 2% މީހުންނަކީ ކްރިސްޓިޔަނުންނެވެ. 1% މީހުންނަކީ އެހެން ދީންތަކަށް ތަބާވާ މީހުންނެވެ.

ސަގާފަތު

ލީބިޔާގެ ސަގާފަތަކީ މަޣުރިބުގައި ހިމެނޭ އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކުގެ ސަގާފަތްތަކާ ވަރަށް އެއްގޮތްކަން ބޮޑު ސަގާފަތެކެވެ. ލީބިޔާ މީހުން ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި އެމީހުންނަކީ ޢަރަބީންގެ ބިޔަ މުޖުތަމަޢުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ބައެކެވެ. މިކަން ދެމެހެއްޓުމުގެ ގޮތުން އެމީހުން ވަނީ ބަރްބަރީ ބަސް ބޭނުންކުރުމާއި އެ ބަހުން ކިޔަވައި ދިނުން ވެސް މުޅީން މަނާކޮށްފައެވެ. އަދި ލީބިޔާގެ ހަމައެކަނި ރަސްމީ ބަހަކީ ވެސް ޢަރަބި ބަހެވެ. ލީބިޔާއަކީ މިއުޒިކުގެ ގޮތުން ވެސް ވަރަށް މުއްސަނދި ސަގާފަތެއް ލިބިފައިވާ ޤައުމެކެވެ.

އިޤްތިޞާދު=

ލީބިޔާގެ އިޤްތިޞާދު މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ބިނާވެފައިވަނީ އެ ޤައުމުން ނެގޭ ތެލުގެ މައްޗަށެވެ. ވޯލްޑް ބޭންކުން ސިފަކުރާ ގޮތުގައި ލީބިޔާގެ އިޤްތިޞާދަކީ “އަޕަރ މިޑްލް އިންކަމް އިކޮނޮމީ” އެކެވެ. މީލާދީން 80 ގެ ކުރީކޮޅުގައި ލީބިޔާއަކީ މުޅި ދުނިޔޭގައި ވެސް އެންމެ މުއްސަނދި ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޤައުމެކެވެ. އެ ޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދު އަޑިއަޅާލީ އެ ޤައުމާ ދެކޮޅަށް ހުޅަނގުގެ ޤައުމުތަކުން ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 14381 ޑޮލަރެވެ.