ކަޒަކިސްތާން
| Republic of Kazakhstan Қазақстан Республикасы Qazaqstan Respwblïkası قازاقستان رهسپۋبلٸكاسى Республика Казахстан Respublika Kazakhstan |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Anthem: Менің Қазақстаным (Kazakh) Meniñ Qazaqstanım (transcription) "My Kazakhstan" |
||||||
.svg) |
||||||
| Capital | Astana 51°10′N 71°30′E / 51.167°N 71.500°E | |||||
| Largest city | Almaty | |||||
| Official languages | Kazakh (state and major for Kazakh officials, spoken by all Kazakhs) Russian (2nd official (spoken by 85% of residents, including non-Russians)) |
|||||
| Ethnic groups | (2009 census) 67% Kazakh 18% Russian 2.7% Ukrainian 2.6% Uzbek 1.5% Uyghur 1.4% Tatar 1.3% German 5.5% Other [1] |
|||||
| Demonym | Kazakh Kazakhstani[2] |
|||||
| Government | Presidential republic | |||||
| - | President | Nursultan Nazarbayev | ||||
| - | Prime Minister | Karim Massimov | ||||
| Independence from the Soviet Union | ||||||
| - | Kazakh Khanate | 1465 | ||||
| - | Alash Autonomy | December 13, 1917 | ||||
| - | Kazakh SSR | December 5, 1936 | ||||
| - | Declared | December 16, 1991 | ||||
| - | Finalized | December 25, 1991 | ||||
| Area | ||||||
| - | Total | 2,724,900 km2 (9th) 1,052,085 sq mi |
||||
| - | Water (%) | 1.7 | ||||
| Population | ||||||
| - | 2009 census | 16,402,861 [3]. | ||||
| - | Density | 6/km2 (226th) 15.6/sq mi |
||||
| GDP (PPP) | 2008 estimate | |||||
| - | Total | $177.835 billion[4] | ||||
| - | Per capita | $11,434[4] | ||||
| GDP (nominal) | 2008 estimate | |||||
| - | Total | $135.601 billion[4] | ||||
| - | Per capita | $8,719[4] | ||||
| Gini (2005) | 30.4[5] Error: Invalid Gini value |
|||||
| HDI (2007) |  0.804Error: Invalid HDI value · 82nd |
|||||
| ކަރަންސީ | Tenge ( ) (KZT) |
|||||
| Time zone | West/East (UTC+5/+6) | |||||
| ޑްރައިވްސް | right | |||||
| Calling code | +7-6xx, +7-7xx | |||||
| އިންޓަރނެޓް ޓީއެލްޑީ | .kz | |||||
ކަޒަކިސްތާނަކީ ޔޫރޭޝިޔާއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ. ބިމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު ދުނިޔޭގައި ނުވަވަނަ އަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ދުނިޔޭގެ ބިންބަންދު (ލޭންޑްލޮކް) ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ ބޮޑު ޤައުމަކީ ވެސް ކަޒަކިސްތާނެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ކަޒަކިސްތާނުގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ކަޒަކް ބަހެވެ. ދެވަނަ ރަސްމީ ބަހަކީ ރޫސީ ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން ކަޒަކިސްތާނުގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ ކަޒަކްސްއެވެ. ނުވަތަ ކަޒަކްސްތާނީސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ އަލްމާތީއެވެ. ޤައުމުގެ ވެރިރަށަކީ އަސްތާނާއެވެ. އަސްތާނާާއަށް ކަޒަކިސްތާނުގެ ވެރިކަން ބަދަލުކޮށްފައިވަނީ 1997 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އޭގެ ކުރީން އެ ޤައުމުގެ ވެރިކަން ކުރަމުން އައީ ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރު ކަމުގަިއވާ އަލްމާތީގައެވެ. ނެދަލޭންޑްސްއަކީ ރިޔާސީ ޖުމްހޫރިއްޔާއެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 16 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 62 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 2.7 މިލިޔަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ kz. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +76 އަދި +77 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ކަޒަކް ތެންޖެވެ.
ނަން[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ކަޒަކްސްތާނުގެ ނަން ނިސްބަތްވަނީ އެ ޤައުމުގެ އާބާދީގައި ހިމެނޭ އެންމެ ބޮޑު ނަސްލު ކަމުގައިވާ ކަޒަކް ނަސްލުގެ މީހުންނަށެވެ. ކަޒަކްސްތާނުގެ މާނައަކީ ކަޒަކް މީހުންގެ ބިމެވެ.
ޖުޣުރާފީ[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ކަޒަކިސްތާނުގެ ސަރަޙައްދު ހުޅަނގު ޔޫރަޕަށް ވުރެ ބޮޑެވެ. ގަޑީގެ ކަށި ހިނގާ ބުރުން ބަލާއިރު ކަޒަކިސްތާނާ ބޯޑަރުގެ ގޮތުން ގުޅެނީ ރަޝިޔާ އާއި ޗައިނާ އާއި ކިރްގިސްތާނާއި އުޒްބެކިސްތާނާއި ތުރުކްމެނިސްތާނެވެ. ހަމަ އެހެންމެ ކަޒަކިސްތާނު ވަނީ ބޯޑަރުގެ ގޮތުން ކަސްބީ (ކެސްޕިއަން) ކަނޑާ ވެސް ގުޅިފައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިއީ ދުނިޔޭގެ މާކަނޑުތަކަށް ހުޅުވިފައިނުވާ ކަނޑަކަށްވާތީ، ކަޒަކިސްތާނަކީ ބިން ބަންދު ޤައުމެކެވެ.
ތާރީޚު[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ގަލުގެ ޒަމާނުން ފެށިގެން ކަޒަކިސްތާނުގައި އިންސާނުން ދިރިއުޅެމުން އަންނަ ކަމަށް ތާރީޚު ހެކިދެއެވެ. ކަޒަކިސްތާނުގެ މޫސުމާއި އެތަނުގެ އާބުހަވާއަކީ ނަޢަމް ސޫފި ގެންގުޅޭ ރެދިން (ނޯމޭޑްސް) ވަރަށް ހިތް ހަމަ ޖެހިގެން އުޅޭނޭ ފަދަ ތަނެކެވެ. ކަޒަކިސްތާނުގެ ޤަދީމީ ޝަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ތަރާޒް ފަދަ ޝަހަރުތަކަކީ އިރުމައްޗާއި ހުޅަނގު ގުޅުވައިދިން ފަށުވިމަގުގެ ރާސްތާގައި ހިމެނޭ މުހިއްމު ޝަހަރުތަކެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން ކަޒަކިސްތާނަށް މުހިއްމު ބަދަލުތަކެއްް އަންނަން ފަށާފައިވަނީ އެ ޤައުމަށް މީލާދީން 13 ވަނަ ޤަރުނުގައި މޮންގޯލިޔަނުންގެ ވެރިކަމުގައެވެ. ކަޒަކިސްތާނުގެ އިދާރީ ޑިސްޓްރިކްޓްތައް ވެސް ހަމަޖެހިފައިވަނީ މޮންގޯލިޔަނުންގެ ވެރިކަމުގައެވެ. މީލާދީން 15 ވަނަ ޤަރުނުގައި ކަޒަކް ނަސްލުގެ މީހުން، ވަކި ޕެހެޗާނެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވެން ފެށިއެވެ. ކަޒަކް ނަސްލު ވަކި ގޮތްޕެއްގެ ގޮތުގައި ވަކިވީ ތުރުކީ ޤަބީލާގެ ތެރެއިންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކަޒަކް ނަސްލަކީ މުޅީން ވަކި ނަސްލެއް ކަމުގައި ބެލެވެން ފަށާފައިވަނީ މީލާދީން 16 ވަނަ ޤަރުނުގެ މެދުތެރޭގައި ވަކި ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ކަޒަކް ބަސް ތަރައްޤީވުމުންނާއި، ވަކި ސަގާފަތަކާއި އިޤްތިޞާދެއް ޤާއިމުވުމުންނެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ކަޒަކިސްތާނުގެ އާބާދީގެ 67% މީހުންނަކީ ކަޒަކް ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ. 18% މީހުންނަކީ ރޫސީ ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ. 2.7% މީހުންނަކީ ޔުކްރޭނީންނެވެ. 2.6% މީހުންނަކީ އުޒްބެކް ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ. 1.5% މީހުންނަކީ އުއިޣޫރު ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ. 1.4% މީހުންނަކީ ތަތާރުންނެވެ. 1.3% މީހުންނަކީ ޖަރުމަނު ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ. 5.5% މީހުންނަކީ އެހެން ނަސްލުތަކުގެ މީހުންނެވެ.
ސަގާފަތު[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ކަޒަކިސްތާނުގެ އާބާދީގެ 65% މީހުންނަކީ މުސްލިމުންނެވެ. މި މީހުންގެ ތެރެއިން ގިނައީ ޙަނަފީ މަޒުހަބުގެ މީހުންނެވެ. 1% މީހުންނަކީ ޝާފިޢީ މަޒުހަބުގެ މީހުންނެވެ. އެއީ ޝީޝާން (ޗެޗްނިޔާ) ދަރިކޮޅަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނެވެ. މުސްލިމުންގެ އިތުރުން ކްރިސްޓިޔަނުންނާއި ޔަހޫދީން ވެސް އުޅޭ މި ޤައުމުގައި ހަރޭ ކްރިޝްނާއިންނާއި ބުދިސްޓުން އުޅޭމެއެވެ.
އިޤްތިޞާދު[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ކަޒަކިސްތާނަކީ ދުޅަހެޔޮ އިޤްތިޞާދެއް އޮތް ޤައުމެކެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 11434 ޑޮލަރެވެ.
- ↑ Estimation based on Kazakh population share of 67% (Итоги 10 дней с 25 февраля по 6 марта) and 16.3 mln total population according to the preliminary results of the 2009 National Census
- ↑ CIA World Factbook: Kazakhstan.
- ↑ Cite error: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedkt.kz - ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Kazakhstan". International Monetary Fund. Retrieved 2009-10-01.
- ↑ CIA World Factbook: Field listing, Distribution of family income – Gini index