ޗިލީ
| Republic of Chile República de Chile ފަންވަތް:Es icon
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Motto: Por la razón o la fuerza "By reason or by force" ފަންވަތް:Es icon[1] |
||||||
| Anthem: Himno Nacional de Chile ފަންވަތް:Es icon</smal | ||||||
 |
||||||
| Capital and largest city | Santiago1 33°26′S 70°40′W / 33.433°S 70.667°W | |||||
| Official languages | Spanish | |||||
| Demonym | Chilean | |||||
| Government | Representative democracy | |||||
| - | President | Michelle Bachelet | ||||
| Independence from Spain | ||||||
| - | First National Government Junta |
September 18, 1810 |
||||
| - | Declared | February 12, 1818 | ||||
| - | Recognized | April 25, 1844 | ||||
| - | Current constitution | September 11, 1980 |
||||
| Area | ||||||
| - | Total | 756,950 km2 (38th) 292,183 sq mi |
||||
| - | Water (%) | 1.07² | ||||
| Population | ||||||
| - | June 2009 estimate | 16,928,873 (60th) | ||||
| - | 2002 census | 15,116,435 | ||||
| - | Density | 22/km2 (194th) 57/sq mi |
||||
| GDP (PPP) | 2008 estimate | |||||
| - | Total | $243.357 billion[2] (43rd) | ||||
| - | Per capita | $14,529[2] (56th) | ||||
| GDP (nominal) | 2008 estimate | |||||
| - | Total | $169.458 billion[2] (46th) | ||||
| - | Per capita | $10,117[2] (57th) | ||||
| Gini (2006) | 54[3] Error: Invalid Gini value |
|||||
| HDI (2007) |  0.878Error: Invalid HDI value · 44th |
|||||
| ކަރަންސީ | Peso (CLP) | |||||
| Time zone | n/a (UTC-4) | |||||
| - | Summer (DST) | n/a (UTC-3) | ||||
| ޑްރައިވްސް | right | |||||
| Calling code | +56 | |||||
| އިންޓަރނެޓް ޓީއެލްޑީ | .cl | |||||
| 1. | The legislature is based in Valparaíso | |||||
| 2. | Includes Easter Island and Isla Sala y Gómez; does not include 1,250,000 square kilometres (480,000 sq mi) of territory claimed in Antarctica | |||||
ރިޕަބްލިކް އޮފް ޗިލީ އަކީ ދެކުނު އެމެރިކާއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ޗިލީގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ސްޕެނިޝް ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން ޗިލީގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ ޗިލިއަންސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ސެންޓިއާގޯއެވެ. ޤައުމުގެ ވެރިރަށަކީ ވެސް ސެންޓިއާގޯއެވެ. ޗިލީއަކީ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް ޑިމޮކްރަސީއެއް އޮންނަ ޤައުމެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 17 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 60 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.7 މިލިޔަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ cl. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +56 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ޕެސޯއެވެ.
ނަން[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ޗިލީގެ ނަމުގެ އަޞްލާ މެދު ތަފާތު ނަޒަރިއްޔާތަކެއް ޢިލްމުވެރިން ގެންގުޅުއްވައެވެ. މި ގޮތުން ބެލެވޭ ގޮތުގައި، އެއީ ޕެރޫގެ އިންކާ އިން އެކޮންކާގުއާގެ ވާދީއަށް، ޗިލީއޭ ކިޔާފައި ނަންދިނީ އެ ވާދީގެ ވެރިޔާގެ ނަމަކަށް ތިލީއޭ ކިޔާތީ އެ ނަމަށް ނިސްބަތްކޮށް، މި ނަން ދީފައިވަނީއެވެ.
ޖުޣުރާފީ[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ޗިލީގެ އުތުރުގައި އޮތީ ޕެރޫއެވެ. އިރު އުތުރުގައި އޮތީ ބޮލީވިއާއެވެ. އިރުމަތީގައި އޮތީ އާޖެންޓީނާއެވެ. ޗިލީއަކީ ދެކުނު އެމެރިކާގެ ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން ބްރެޒިލްއާ ބޮދަރުގެ ގޮތުން ގުޅިފައި ނުވާ ދެ ޤައުމުގެ ތެރެއިން އެއް ޤައުމެވެ. އަނެއް ޤައުމަކީ އިކުއެޑޯއެވެ. ޗިލީއަކީ ދުނިޔޭގެ އެހެން ޤައުމުތަކާ ޚިލާފަށް މާ ދިގު ބައްޓަމަކަށް އޮންނަ ޤައުމަކަށް ވާތީ، އެ ޤައުމަކީ މޫސުމުގެ ގޮތުން ތަފާތު އެތައް ކަންތައްތަކެއް ތަޖުރިބާކުރެވޭ ޤައުމެކެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ހަނަފަސް އެއް ޞަޙަރާ ކަމުގައިވާ އަޓަކާމާ އޮތީ ޗިލީގެ އުތުރުގައެވެ. ޗިލީގެ މެދުތެރޭގައި އޮންނަނީ މެޑިޓެރޭނިއަން މޫސުމެކެވެ. ދެކުނުގައި އޮންނަނީ ރެއިނީ ޓެންޕަރޭޗަރ ކްލައިމެޓެކެވެ. އުތުރުގައި އޮންނަ ޞަޙަރާއަކީ ވަރަށް ބޮޑަށް މަޢުދަނުގެ މުއްސަނދިކަން ލިބިފައިވާ ތަނެކެވެ. މިތަނުން އެންމެ މައިގަނޑުކޮށް ލިބެނީ ލޮޔެވެ. ޗިލީގައި ދަނޑުވެރިކަން ކުރަނީ އަދި މީހުން ދިރިއުޅެނީ ޤައުމުގެ މެދުތެރޭގައެވެ. ދެކުނުގައި އޮތީ ޖަންގަލިތަކެވެ.
ތާރީޚު[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
މިއަދުގެ ޗިލީގެ ގޮތުގައި އޮތް ސަރަޙައްދުގެ އައްސޭރި ފަށުގައި ދަނޑުވެރިކަމަށް ރަނގަޅު ބިންތަކުގެ ގާތުގައި މީގެ 10000 ވަރަކަށް އަހަރުކުރީން ވަޒަންވެރިވީ ނޭޓިވް އެމެރިކަނުންނެވެ. އިންކާއިން ވަނީ އެމީހުންގެ ވެރިކަން ޗިލީގެ އުތުރާ ހިސާބަށް ވެސް ފުޅާކޮށްފައެވެ. ސްޕޭނުގެ މީހުން ޗިލީއަށް އަތްގަދަ ކުރަން ފެށީ 1540 ހާ ތާގައި ޕެދްރޯ ޑި ވަލްޑީވިއާގެ ޤިޔާދަތުގައެވެ. އެއީ 1541 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހުގެ 12 ވަނަ ދުވަހު ސެންޓިއާގޯ ޝަހަރު ހޯއްދެވި ފްރެންސިސްކޯ ޕިޒާރޯގެ ލެފްޓިނެންޓެކެވެ. މީގެ ފަހުން ޗިލީ ވެގެން ދިޔައީ ވައިސްރޯޔަލްޓީ އޮފް ޕެރޫގެ ބަޔަކަށެވެ. ޗިލީގެ ރަށްވެހިން ޔޫރަޕުގެ އިސްތިޢުމާރީންނާ ދެކޮޅަށް ހިންގަން ފެށި ޙަރަކާތްތަކުގެ ތެރޭގައި 1553 ގައި ވަލްޑީވިއާ މަރުވެގެންދިޔައެވެ. ހަމަ އެހެންމެ އެމީހުން ޤާއިމުކޮށްފައި ހުރި ކޮލޮނީތަކުގެ އާބާދީތަކަށް ވަރަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ވެގެންދިޔައެވެ. ފެބްރުއަރީ 12، 1818 ގައި ޗިލީން އެ ޤައުމުގެ މިނިވަންކަން އިޢުލާންކުރިއެވެ. ޗިލީގެ މިނިވަންކަން ރިކޮގްނައިޒްކުރެވިފައިވަނީ އެޕްރީލް 25، 1844 ގައެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ޗިލީގެ އާބާދީގެ 52.7% އަކީ ދޮން މީހުން ކަމަށް ލެޓިން އެމެރިކަން ސްޓަޑީޒްގެ ޕްރޮފެސަރެއް ކަމުގައިވާ ފްރެންސިސްކޯ ލިޒްކާނޯ ވިދާޅުވެއެވެ. އަދި 44% އަކީ މެސްޓިޒޯއިންނެވެ. ޗިލީގެ އާބާދީގެ 70% މީހުން ބުނާ ގޮތުގައި އެމީހުންނަކީ ކްރިސްޓިޔަނުންނެވެ. ކޮންމެ ވެސް ވަރަކަށް މުސްލިމުން ތިބި ކަމުގައި ވިޔަސް ޗިލީގައި މުސްލިމުން ވަރަށް މަދެވެ.
ސަގާފަތު[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ޗިލީގެ ސަގާފަތު ބިނާވެގެންވަނީ ސްޕެނިޝް ސަގާފަތުގެ މައްޗަށެވެ. ކުޅިވަރުގެ ގޮތުގައި ޗިލީގައި އެންމެ މަޝްހޫރު ކުޅިވަރަކީ ފުޓު ބޯޅައެވެ. ޗިލީއަކީ މުއްސަނދި ސަގާފަތެއް އޮތް ޤައުމެކެވެ. ޗިލީގެ ކާނާއަކީ ދެކުނު އެމެރިކާގައި އެންމެ މަޝްހޫރު އެއް ކެއުން ކަމަށް ބެލެވިފައިވެއެވެ.
އިޤްތިޞާދު[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
2003 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ޗިލީގެ އިޤްތިޞާދު އަންނަނީ ރަނގަޅުވަމުންނެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 10117 ޑޮލަރެވެ.