މާލީ

Republic of Mali République du Mali
Flag Coat of arms
މޮޓޯ: "Un peuple, un but, une foi" "One people, one goal, one faith"
ގައުމީ ސަލާމް: Le Mali "Mali"
ވެރިރަށް and largest city	Bamako
ރަސްމީ ބަސްތައް	French
Vernacular languages	Bambara
ޑިމޮނިމް	Malian
ސަރުކާރު	Semi-presidential republic
• President	Ibrahim Boubacar Keïta
• Prime Minister	Modibo Keita
Independence  from France
• Declared	September 22, 1960
ސަރަޙައްދު
• Total	1,240,192 km2 (478,841 sq mi) (24th)
• Water (%)	1.6
އާބާދީ
• 2009 estimate	13,010,000 (71st)
• Density	10.5/km2 (27.2/sq mi) (207th)
ޖީޑީޕީ (ޕީޕީޕީ)	2008 estimate
• ޖުމްލަ	$15.084 billion
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$1,129
ޖީޑީޕީ (nominal)	2008 estimate
• ޖުމްލަ	$8.774 billion
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$656
ޖިނީ (1994)	50.5 high
އެޗްޑީއައި (2007)	0.380  (173rd)
ފައިސާ	West African CFA franc (XOF)
ޓައިމް ޒޯން	ޔޫޓީސީ+0 (GMT)
• ސަމާ (ޑީއެސްޓީ)	ޔޫޓީސީ+0 (not observed)
ޑްރައިވިންގ ސައިޑް	right
ކޯލް ކޯޑް	223
އައިއެސްއޯ 3166 ކޯޑް	ML
އިންޓަރނެޓް ޓީއެލްޑީ	.ml

މާލީއަކީ ހުޅަނގު އެފްރިކާއަށް ނިސްބަތްވާ ބިންބަންދު ޤައުމެކެވެ. މާލީއަކީ އެފްރިކާ ބައްރުގެ ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން ހަތްވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ. މުޅި ދުނިޔެއަށް ބަލާއިރު 24 ވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ.

އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް

މާލީގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ފަރަންސޭސި ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މާލީގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ މާލިޔަންސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ބަމަކޯއެވެ. މާލީގެ ވެރި ރަށަކީ ބަމަކޯއެވެ. މާލީއަކީ ސެމީ ޕްރެޒިޑެންޝަލް ރިޕަބްލިކެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 14 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 67 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 1.2 މިލިޔަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ ml. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +223 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ވެސްޓް އެފްރިކަން ފްރޭންކެވެ.

ނަން

މާލީގެ ނަން ނިސްބަތް ކުރެވިފައިވަނީ މާލީ އެމްޕަޔަރ އަށެވެ.

ޖުޣުރާފީ

މާލީގެ އުތުރުގައި އޮތީ ޖަޒާއިރެވެ. އިރުމަތީގައި އޮތީ ނީޖަރެވެ. ދެކުނުގައި އޮތީ ބުރުކީނާ ފާސޯ އާއި އައިވަރީ ކޯސްޓެވެ. ހުޅަނގު ދެކުނުގައި އޮތީ ގީނިއާއެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ މުރިޓާނިޔާ އާއި ސެނެގާލެވެ.

ތާރީޚު

މާލީގެ ކުރީގެ ތާރީޚުން އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ޞަފްޙާތަކަކީ ގާނާ އާއި މާލީ އާއި ސޮންގާއީ އެމްޕަޔަރއާ ގުޅުން ހުރި ޞަފްޙާތަކެވެ. މި ހުރިހާ ވެރިކަމެއްގައި ވެސް ލީޑަރޝިޕް އޮތީ “އެންމެ ކަށަވަރު ނަސަބީ ގުޅުމު”ގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައެވެ. މީގެ މާނައަކީ އެ ޒަޢާމަތުތަކަކީ މެޓްރިލީނިޔަލް އުޞޫލުން، ނުވަތަ މައިފުށުން ވާރުތަވާ ގޮތުން އައިސްފައިވާ ޒަޢާމަތުތަކެވެ. ވެރިކަން ވާރުތަ ވަނީ ރަސްގެފާނުގެ ދަރީންނަކަށް ނޫނެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ރާނީންގެ ދަރީންނަށް ވާރުތަ ވާނެއެވެ. ރަސްކަލެއްގެ ވެރިކަން ވާރުތަވާނީ ރަސްގެފާނުގެ އެއްބަނޑު ފިރިހެނަކަށް ނުވަތަ އެއްބަނޑު އަންހެނެއްގެ ފިރިހެން ދަރިއަކަށެވެ. ފިރިހެން ދަރިއަކު ނެތް ނަމަ އެއްބަނޑު އަންހެނަކަށެވެ. ނުވަތަ އެއްބަނޑު އަންހެނެއްގެ އަންހެން ދަރިޔަކަށެވެ. މިވަރުގެ ގާތް މީހަކު ނެތް ނަމަ މައިފުށުގެ ބޮޑުދައިތަގެ ފިރިހެން ދަރިޔަކަށެވެ. ނެތް ނަމަ މައިފުށުގެ ބޮޑުދައިތަގެ އަންހެން ދަރިއަކަށެވެ. ރާނީންގެ ވެރިކަން ވާރުތަވާނީ ރާނީގެ ދޮށީ ފިރިހެން ދަރިފުޅަށެވެ. ފިރިހެން ދަރިޔަކު ނެތް ނަމަ ދޮށީ އަންހެން ދަރިފުޅަށެވެ. ދަރިއަކު ނެތް ނަމަ އެއްބަނޑު ފިރިހެނަކަށެވެ. މި ބައި ހިނގާނީ ރަސްކަލުންގެ ރަސްކަން ވެސް ވާރުތަވާ އުޞޫލުންނެވެ. އެމީހުން ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި މި އުޞޫލުން ވެރިކަން ވާރުތަކުރަމުން ދިއުމުން އަޞްލު ޝާހީ ޢާއިލާއާ ނުގުޅޭ މީހަކަށް، އޮޅުމަކުން ވެސް ވެރިކަމެއް ނުލިބޭނެއެވެ. އެއީ މައިފުށް ކަށަވަރު ވާނެތީ ކަމަށް ވެސް އެމީހުން ބުނެއެވެ. މީލާދީން 1591 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 1892 ވަނަ އަހަރަށް މާލީގެ ސަރަޙައްދު އޮތީ އެމްޕަޔަރގެ ދަށުގައި އޮތް އިރު އޮތް ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އެމްޕަޔަރގެ ބާރު ކެނޑިގެން ދިއުމުން ވެރިކަމުގެ އާރާއި ބާރު ދަށްވެ، ސަރަޙައްދު ކުޑަވެގެން ދިއުމަކީ ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ހިސާބަކުން ވެސް ފެނިފައިވާ ކަމެކެވެ. މީލާދީން 1892 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 1960 ވަނަ އަހަރާ ހަމަޔަށް މާލީ އޮތީ ފަރަންސޭސި ކޮލޮނީއެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މާލީއަށް ފަރަންސޭސީންގެ ކިބައިން މިނިވަންކަންް ލިބިފައިވަނީ 22 ސެޕްޓެންބަރު 1960 ގައެވެ.

ޑެމޮގްރަފިކްސް

މާލީގެ އާބާދީގެ 90% މީހުންނަކީ މުސްލިމުންނެވެ. ކްރިސްޓިޔަނުންނަކީ 5% މީހުންނެވެ. އަދިވާސީ ދީންތަކަށް ތަބަޢަވާ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 5% އެވެ.

ސަގާފަތު

މާލީގެ ސަގާފަތަށް ބަލާއިރު މާލީގެ އަވަށްޓެި ޤައުމުތަކާ ވަރަށް އެއްގޮތް ކަންތައްތަކެއް ހުރިކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މި ގޮތުން މިއުޒިކުގައި ބުރުކީނާ ފާސޯއާ ވަރަށް އެއްގޮތެވެ. މީގެ އިތުރުން ފަރަންސޭސި އިސްތިޢުމާރުގެ ސަބަބުން ވެސް އަސަރުތަކެއް ކޮށްފައިވާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.

އިޤްތިޞާދު

މާލީއަކީ މުޅި ދުނިޔެއަށް ބަލާއިރު ވެސް އެންމެ ފަޤީރު ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޤައުމެކެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 1129 ޑޮލަރެވެ.