އިސްރާއީލް–ހަމާސް ހަނގުރާމަ
| އިސްރާއީލް–ހަމާސް ހަނގުރާމަ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| އަރަބި-އިސްރާއީލުގެ މައްސަލައާއި އިސްރާއީލާއި ފަލަސްތީނުގެ މައްސަލަ | |||||||
 ██ ފަލަސްތީނުގެ ކޮންޓްރޯލްގެ ދަށުގައިވާ ޣައްޒާ ސްޓްރިޕް ██ އިސްރާއީލުގެ ކޮންޓްރޯލްގެ ދަށުގައިވާ ޣައްޒާ ސްޓްރިޕް ██ އެންމެ އިތުރަށް އިސްރާއީލުން ކުރިއަރާފައިވަނީ ޣައްޒާގަ ██ އިސްރާއީލުގެ އެތެރޭގައި ހުސްކޮށްފައިވާ ސަރަހައްދު 7 އޮކްޓޯބަރުގައި ދިން ހަމަލާތަކުގެ އެންމެ ބޮޑު މިންވަރު އިސްރާއީލުގެ އަމުރުތަކަށް ތަބާވާ ޣައްޒާގެ ސަރަހައްދު | |||||||
| |||||||
| ހަނގުރާމަވެރިން | |||||||
 އިސްރާއީލް | |||||||
އިސްރާއީލާއި ހަމާސް އިސްވެ އޮވެ ފަލަސްތީނުގެ ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތަކާ ދެމެދު ހަތިޔާރު އެޅި ހަނގުރާމައެއް 7 އޮކްޓޯބަރު 2023 އިން ފެށިގެން ޣައްޒާގައި މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ހިނގަމުން އަންނައިރު، އިސްރާއީލުން ހިފާފައިވާ ހުޅަނގު އައްސޭރީގައި ވެސް ހަމަނުޖެހުންތައް ހިނގާފައިވެ އެވެ. 2008 ވަނަ އަހަރަށްފަހު ޣައްޒާ-އިސްރާއީލް ހަނގުރާމައިގެ ފަސްވަނަ ހަނގުރާމަ، މިއީ އިސްރާއީލާއި ފަލަސްތީނުގެ ފުޅާ ހަނގުރާމައިގެ ބައެކެވެ.
ހަނގުރާމަ ފެށުނީ 7 އޮކްޓޯބަރުގައި ހަމާސް އިސްވެ އޮވެ ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތަކުން އިސްރާއީލަށް ކުއްލި ހަމަލާއެއް ދިނުމުންނެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް 3،000 ހަނގުރާމަވެރިން ވަނީ ޣައްޒާ-އިސްރާއީލުގެ ހުރަސް ފަޅާލައި އިސްރާއީލުގެ އާންމު ޖަމާއަތްތަކަށާއި އަސްކަރީ މަރުކަޒުތަކަށް ހަމަލާދީފަ އެވެ. އެއްފަހަރާ އެތައް ހާސް ރޮކެޓްތަކެއް އިސްރާއީލަށް ފޮނުވާލި އެވެ. މި ހަމަލާގައި އިސްރާއީލުގެ 1139 މީހުންނާއި ބިދޭސީން މަރުވެފައިވާއިރު އޭގެ ތެރޭގައި އާންމުންގެ 766 މީހުންނާއި ސަލާމަތީ 373 މީހުން ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން އިސްރާއީލުގެ 251 މީހުންނާއި ބިދޭސީން ޣައްޒާއަށް އަޅުވެތިކޮށްފައިވެ އެވެ. ހަމާސް އިން ބުނީ އެ ހަމަލާއަކީ އިސްރާއީލުން ފަލަސްތީނުގެ ސަރަހައްދުތައް ހިފެހެއްޓުމާއި ޣައްޒާ ބްލޮކޭޑް ކުރުމާއި ގަވާއިދާ ހިލާފަށް އިސްރާއީލުގެ އާބާދީ ފުޅާކުރުމުގެ އިތުރުން އަލްއަގްސާ މިސްކިތަށް އިންޒާރު ދިނުމާއި ފަލަސްތީނުގެ ރެފިއުޖީންނާއި ގައިދީންގެ ހާލަށް ރައްދު ދިނުމުގެ ގޮތުން ކަމަށެވެ . ހަނގުރާމަވެރިން އެގައުމުގެ ސަރަހައްދުން ސާފުކުރުމަށްފަހު އިސްރާއީލުން ރައްދު ދިނީ މިޒަމާނުގެ ތާރީހުގައި ހިނގި އެންމެ ފަނާކުރަނިވި އެއް ބޮން ގޮއްވުމުގެ ކެމްޕޭން ފެށުމުގެ ކުރިންނެވެ.
އިސްރާއީލުގެ އޮޕަރޭޝަން ފެށިފަހުން ޣައްޒާގައި ތިބި ފަލަސްތީނުގެ 35،000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން މަރުވެފައިވާއިރު، އދ އިން ބުނެފައިވަނީ މަދުވެގެން %56 މީހުންނަކީ އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިން ކަމަށެވެ. އިތުރު 10،000 މީހުން ގެއްލިފައިވާއިރު، ކޮތަޅުތަކުގެ ދަށުގައި ތާށިވެފައި ތިބި ކަމަށް ބެލެވޭ ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވި އެވެ. މި ހަމަނުޖެހުމަކީ އަރަބި-އިސްރާއީލުގެ ހަމަނުޖެހުމުގައި ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންނަށް އެންމެ މަރުވާ ހަމަނުޖެހުމެވެ. ޣައްޒާގެ 2.3 މިލިއަން ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން ގާތްގަނޑަކަށް ހުރިހާ ރައްޔިތުން ގެދޮރު ގެއްލިފައިވާއިރު، އިސްރާއީލުގެ 100،000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން ވެސް ވަނީ ގެދޮރު ގެއްލިފައެވެ. އިސްރާއީލުން ބްލޮކޭޑް ކުރުމުން އަސާސީ ބޭނުންތައް ކަނޑާލާފައިވާއިރު، ސިއްހީ ހިދުމަތުގެ ނިޒާމު ނާކާމިޔާބުވެ، ބަނޑުހައިހޫނުކަން ކުރިމަތިވެފައިވާއިރު، ޣައްޒާގައި ވަނީ އިންސާނީ ދަތިކަމެއް ކުރިމަތިވެފަ އެވެ. 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅު އިސްރާއީލުގެ ސިފައިން ވަނީ ޣައްޒާގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ގެތަކާއި، ދަނޑުވެރިކަމުގެ ބިންތަކާއި ގަސްތަކުގެ ތިންބައިކުޅަ އެއްބައި، ގިނަ ސްކޫލްތަކާއި ޔުނިވާސިޓީތަކާއި، ސަގާފީ ގިނަ ތަންތަނާއި، ބައެއް ސަހަރާތަކަށް ގެއްލުންދީ ނުވަތަ ހަލާކުކޮށްލާފައެވެ.[2][3]
މި ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ބޮޑެތި އަސަރުތަކެއް ކޮށްފައިވެއެވެ. ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ބޮޑެތި މުޒާހަރާތައް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވާއިރު، މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ފަލަސްތީނަށް ތާއީދު ކޮށްފައިވެއެވެ. އިސްރާއީލުގެ އަމަލުތައް މުސްލިމް ދުނިޔެއާއި ގްލޯބަލް ސައުތުގެ ބޮޑު ބައެއް ވަނީ ކުށްވެރިކޮށްފައެވެ. ޑިސެމްބަރު 2023 ގައި ދެކުނު އެފްރިކާއިން ވަނީ ޣައްޒާގައި އިސްރާއީލުން ނަސްލު ނައްތާލުމުގެ ތުހުމަތުކޮށް ބައިނަލްއަގްވާމީ ކޯޓަށް މައްސަލައެއް ހުށަހަޅާފައެވެ؛ އެއަށްފަހު ކޯޓުން ވަނީ އިސްރާއީލަށް ރަފާހުގެ ހަމަލާ ހުއްޓުވުމަށް އަމުރުކޮށްފަ އެވެ. ހުޅަނގުގެ އެކުވެރިންގެ ފަރާތުން އިސްރާއީލަށް ވަރުގަދަ ތާއީދެއް ލިބިފައި ވާއިރު، ޚާއްސަކޮށް އެމެރިކާއިން ވަނީ ފުޅާދާއިރާއެއްގައި އަސްކަރީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީ، އދ. މީގެ އިތުރުން އީރާނާއި ދައުލަތުގެ އެކިއެކި ފަރާތްތަކާއި ދައުލަތުގެ ނޫން ފަރާތްތަކުގެ އިއްތިހާދެއް ކަމަށްވާ އެކްސިސް އޮފް ރެސިސްޓެންސް އިން ވަނީ މެދުއިރުމަތީގައި އެމެރިކާގެ އަސްކަރީ މަރުކަޒުތަކަށް ހަމަލާދީފައެވެ. ޔަމަނުގެ ހޫތީ ހަރަކާތުން ވެސް އިސްރާއީލާ ގުޅުން ހުރި ކަމަށް ބުނާ ވިޔަފާރި ބޯޓުތަކަށް ހަމަލާދޭން ފެށުމުން އެމެރިކާ އިސްވެ އޮވެ އަސްކަރީ ރައްދު ދިނެވެ.
އަވަސް ކަޅިއެއް[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
ހަ ދުވަހުގެ ހަނގުރާމައަށްފަހު 1967 ވަނަ އަހަރު އިސްރާއީލުން ވަނީ މިސްރުގެ ކޮންޓްރޯލްގެ ދަށުގައި އޮތް ޣައްޒާ ހިމެނޭ ގޮތަށް ފަލަސްތީނުގެ ސަރަހައްދުތައް ހިފާފައެވެ.[4] 1970 ގެ އަހަރުތަކުގައި އަރަބި-އިސްރާއީލުގެ އާންމުކަން ފެށުނުއިރު، އެންމެ ފަހު ހަނގުރާމަ ނިމުނީ 1973 ވަނަ އަހަރު ކަމަށާއި، އިސްރާއީލާއި މިޞްރާ ދެމެދު ސުލްޙައިގެ މުޢާހަދާއެއް 1979 ވަނަ އަހަރު ސޮއިކުރެވުނުއިރު، އިސްރާއީލުގެ އިސްތިޢުމާރާ ދެކޮޅަށް ފަލަސްތީނުން ހިނގި ގަތުލުއާންމެއް ކަމަށްވާ ފުރަތަމަ އިންތިފާދާ 1987 ވަނަ އަހަރު ފެށިގެން ނިމުނީ އޮސްލޯ އެއްބަސްވުންތަކުންނެވެ. ފަލަސްތީނުގެ އޮތޯރިޓީ އުފައްދައި ހުޅަނގު އައްސޭރި ބައިބައިކުރުން. 2000 ވަނަ އަހަރު ސުލްހައިގެ މަޝްވަރާތައް ނާކާމިޔާބުވުމުން، ދެވަނަ އިންތިފާދާގެ ދުވަސްވަރު އަނެއްކާވެސް އަނިޔާވެރިކަން އުފެދި، 2005 ވަނަ އަހަރު އިސްރާއީލުން ޣައްޒާއިން ވަކިވެ، ބްލޮކޭޑް ފެށުމުން ނިމުނެވެ.
2006 ވަނަ އަހަރު ފަލަސްތީނުގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ އިންތިހާބު ހަމާސްއިން ކާމިޔާބުކޮށް، 2007 ވަނަ އަހަރު ޣައްޒާގެ ކޮންޓްރޯލް ހޯދައި، އިސްރާއީލާ އެކު އުފެދުނު ފިތުނަތައް އިތުރުވި އެވެ. އިސްރާއީލާއި މިސްރުން ޣައްޒާއަށް ބްލޮކޭޑް ޖަހައި، އިގްތިސާދީ ގެއްލުންތަކެއް ލިބުނެވެ. ބައިނަލްއަގްވާމީ ހައްގުތަކާ ބެހޭ ޖަމާއަތްތަކުން ބްލޮކޭޑް ޖަމާޢަތުގެ އަދަބު ކަމަށް ކިޔާފައިވާއިރު، އިސްރާއީލުން ބުނެފައިވަނީ އެއީ ސަލާމަތަށްޓަކައި ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކަމަށެވެ. ފަލަސްތީނު އޮތޯރިޓީން 2006 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ގައުމީ އިންތިހާބެއް ނުބާއްވަ އެވެ.
2007 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އިސްރާއީލުން ވަނީ ޣައްޒާގައި ހަމާސް އާއި ހަނގުރާމަވެރި އެހެން ޖަމާއަތްތަކާ އެކު އެތައް ފަހަރަކު ހަނގުރާމަކޮށްފަ އެވެ. 2008-2009، 2012، 2014، އަދި 2021 ވަނަ އަހަރު ބޮޑެތި ހަމަނުޖެހުންތައް ހިނގާފައިވާއިރު، ހަމާސްއިން ޓަނަލްތަކާއި ރޮކެޓްތައް ބޭނުންކޮށްފައިވާއިރު، އިސްރާއީލުން ވަނީ ވައިގެ ހަމަލާތަކާއި ބިމުން އަރައިގަނެފައެވެ. 2018-2019 ވަނަ އަހަރު ޣައްޒާ-އިސްރާއީލް ބޯޑަރު ކައިރީގައި ކޮންމެ ހަފްތާއަކު އެއްފަހަރު ބާއްވާ މުޒާހަރާތަކުގައި އިސްރާއީލުން އަނިޔާވެރިކަމާއެކު ގިނަ ބަޔަކު މަރުވެ ޒަޚަމްވެފައިވެއެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރު ކުރި ސާވޭތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ޣައްޒާ އާއި ހުޅަނގު އައްސޭރީގައި ތިބި ފަލަސްތީނުގެ ގިނަ މީހުން ތާއީދު ކުރަނީ ހަތިޔާރު އެޅި ހަނގުރާމައަށާއި އިސްރާއީލުގެ އިސްތިއުމާރާ ދެކޮޅަށް އިންތިފާދާ ކުރުމަށެވެ. 2008 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގެ ނިޔަލަށް ފަލަސްތީނުގެ 6400 އެއްހާ މީހުންނާއި އިސްރާއީލުގެ 300 މީހުން މަރުވެފައިވެއެވެ.
ޣައްޒާގެ އިގްތިސާދަށް ބްލޮކޭޑްގެ ސަބަބުން ވަރަށް ބޮޑަށް ގެއްލުން ލިބުނުއިރު، 2015 ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް ޖީޑީޕީ %30 ދަށްވެ، ވަޒީފާނެތް މީހުންގެ ނިސްބަތް %45 އަށް އަރާފައިވާއިރު، 2023 ވަނަ އަހަރު ޣައްޒާގެ %81 މީހުން ދިރިއުޅެމުން ދިޔައީ ފަގީރުކަމުގެ ރޭޓުން ދަށުގައެވެ. މި ބްލޮކޭޑްގެ ސަބަބުން ޣައްޒާގެ އިގްތިސާދު "ޑި ޑިވެލޮޕްމަންޓް" ގެ ސަބަބެއް ކަމަށް ވަނީ ސިފަކޮށްފައެވެ. ހަމާސް އަކީ ޓެރަރިސްޓް ޖަމާއަތެއްގެ ގޮތުގައި ހުޅަނގުގެ ގިނަ ގައުމުތަކުން ދެކޭ ނަމަވެސް ޗައިނާ އާއި ރަޝިޔާއިން ނުދެކެ އެވެ. 2018 ވަނަ އަހަރު ހަމާސް ކުށްވެރި ކުރުމަށް ކުރި މަސައްކަތް ނާކާމިޔާބުވި އެވެ.
2021 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅު ފަލަސްތީނުގެ އާ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހެއްގެ އިންތިހާބު ބޭއްވުމަށް ފަތަހާއި ހަމާސްއިން އެއްބަސްވެފައިވާއިރު، ހަމާސްއިން ވަނީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުތަކަށް ވައުދުވެ އިސްރާއީލާ އެކު މަޝްވަރާކޮށްފަ އެވެ. ނަމަވެސް މަހްމޫދު އައްބާސް އިންތިހާބު ކެންސަލް ކުރެއްވީ އިޒްރޭލާއި އެމެރިކާގެ ޕްރެޝަރުގެ ސަބަބުން ކަމަށް ރިޕޯޓްތައް ބުނެއެވެ. އޭގެ ކުޑައިރުކޮޅެއް ފަހުން 2021 ވަނަ އަހަރު އިސްރާއީލާއި ފަލަސްތީނުގެ މައްސަލަ ފެށުމުން އަލްޤައްސާމް ބްރިގޭޑްތަކުން 2023 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ 7 ވަނަ ދުވަހު ހިންގުމުގެ އޮޕަރޭޝަން ރޭވިގެން ދިޔައެވެ.
މަސްދަރުތައް[އުނިއިތުރު ގެންނަވާ]
- ↑ "UNRWA Situation Report #1 on the Situation in the Gaza Strip"] (Situation Report)". United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East. United Nations. 7 October 2023. Archived from the original on 16 October 2023. Retrieved 16 October 2023.
At 06:30 on the morning of 7 October 2023, Hamas launched more than 5,000 rockets reportedly fired towards Israel from multiple locations in Gaza, as well as ground operation into Israel.
- ↑ "Israeli bombardment destroyed over 70% of Gaza homes: Report". Al Jazeera. 31 December 2023. Archived from the original on 23 April 2024. Retrieved 22 April 2024.
- ↑ "Can Israel achieve its war goals in Gaza?". Financial Times. Archived from the original on 7 April 2024. Retrieved 6 May 2024.
- ↑ El Deeb, Sarah (9 October 2023). "What is Hamas? The group that rules the Gaza Strip has fought several rounds of war with Israel". AP News. Archived from the original on 23 October 2023. Retrieved 5 December 2023.