ދިއްލީ ދަރުބާރ

ދިއްލީ ދަރުބާރު (ލިޓް. "ކޯޓް އޮފް ދިއްލީ") އަކީ އިންޑިއާގެ އެމްޕަޔަރެއް ނުވަތަ އެމްޕްރެސްއެއްގެ ވަލީއަހުދު ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުން އިންޑިއާގެ ދިއްލީގެ ކޮރޮނޭޝަން ޕާކުގައި އިނގިރޭސިން އިންތިޒާމްކުރި އިންޑިއާގެ އިމްޕިރިއަލް ސްޓައިލްގެ މާސް އެސެމްބްލީއެކެވެ. އިމްޕީރިއަލް ދަރުބާރުގެ ނަމުން ވެސް ނަންދެވިފައިވާ މި ތަނަކީ އިނގިރޭސި ސަރުކާރުގެ އެންމެ އުސްމިނުގައި 1877، 1903 އަދި 1911 ވަނަ އަހަރު ތިން ފަހަރު ބާއްވާފައިވާ ތަނެކެވެ. 1911 ވަނަ އަހަރު ދަރުބާރުގައި ސޮވަރިންއެއް ކަމަށްވާ ޖޯޖް ފަސްވަނަ ވެސް ބައިވެރިވެވަޑައިގެންނެވި އެވެ. މި ލަފުޒު އުފެދިފައިވަނީ ފާރިސީ ބަހުގެ އާންމު ލަފުޒު ދަރުބާރުންނެވެ.

1877 ވަނަ އަހަރުގެ ދަރުބާރު

"ޕްރޮކްލެމޭޝަން ޑަރބާ" ގެ ނަމުން ނަންދެވިފައިވާ، ތޯމަސް ހެންރީ ތޯންޓަން މި ޖަމިއްޔާ ހިންގި 1877 ވަނަ އަހަރުގެ ޑަރބާރ، އިނގިރޭސިން އިންޑިއާގެ ރާނީ ވިކްޓޯރިއާގެ އެމްޕްރެސް ކަމަށް އިޢުލާން ކުރުމަށް 1 ޖެނުއަރީ 1877 އިން ފެށިގެން ބޭއްވިއެވެ. 1877 ވަނަ އަހަރުގެ ދަރުބާރަކީ ބޮޑު ތަނުން ރަސްމީ އިވެންޓެއް ކަމަށާއި 1903 އާއި 1911 ވަނަ އަހަރު ފަހުގެ ދަރުބާރުތަކެކޭ އެއްފަދައިން ގިނަ ބަޔަކު ބައިވެރިވި މަގުބޫލު މުނާސަބަތެއް ނޫން ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވި އެވެ.

ކަލްކަތާގެ ވިކްޓޯރިއާ މެމޯރިއަލްގެ ތެރޭގައި 1877 ވަނަ އަހަރު ދަރުބާރުގައި އިންޑިއާގެ ރައްޔިތުންނަށް ހުށަހެޅި ވިކްޓޯރިއާ ރާނީގެ މެސެޖުން ނަގާފައިވާ ލިޔުމެކެވެ.

އަޅުގަނޑުމެން އިތުބާރު ކުރަން މިހާރުގެ މުނާސަބަތު ގާތް ގުޅުމެއްގައި އެއްބައިވަންތަވާން ފަށާފާނެއެވެ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ނަފްސާއި އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަށުގައި ތިބި މީހުންނަށް ލޯބިކުރުން؛ އެއީ އެންމެ މަތީ ފަރާތުން ފެށިގެން އެންމެ ނިކަމެތި މީހުންނާ ހަމައަށް، އެންމެންނަށްވެސް އިޙްސާސް ކުރެވިދާނެ އަޅުގަނޑުމެންގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުން ދަ... މިނިވަންކަމާއި، ހަމަހަމަކަމާއި، އަދި އިންސާފު އެމީހުންނަށް ކަށަވަރުވެގެންދެއެވެ؛ އަދި އެމީހުންގެ އުފާވެރިކަން ކުރިއެރުވުމަށް، އިތުރުކުރުމަށް އެމީހުންގެ ތަނަވަސްކަން، އަދި އެމީހުންގެ ކުރިއެރުން ވެލްފެއާ، އަކީ އަބަދުވެސް ޙާޟިރުވެފައިވާ އަމާޒުތަކާއި... އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރަޙައްދުގެ ތަކެތި.

އިންޑިއާގެ އެމްޕްރެސް ކަމަށް އިއުލާން ކުރެއްވުމުގެ ހަނދާނުގައި އިންޑިއާގެ އެމްޕްރެސް މެޑަލް ޖަހައި ޝަރަފުވެރި މެހެމާނުންނަށް ބަހާފައިވާއިރު، މުސްކުޅި ރަމަނާތު ޓޭގޯ ޝަރަފުވެރި ރާޖާގެ ދަރަޖައަށް އުފުއްލަވައިދެއްވީ އިންޑިއާގެ ވައިސްރޯއީ ލޯޑް ލިޓަން އެވެ.

މި ވިދާ ދަރުބާރުގައި "ހޯމްސްޕަން ސްޕޮޓްލެސް ވައިޓް ޚާދީ" ލައިގެން ހުރި ގަނޭޝް ވަސޫޑިއޯ ޖޯޝީ ތެދުވީ ގްރާސް ރޫޓްސް ނެޓިވް ޕޮލިޓިކަލް އޯގަނައިޒޭޝަން، ޕޫނާ ސަރްވާޖަނިކް ސަބާގެ ފަރާތުން ސައިޓޭޝަނެއް ކިޔުމަށެވެ. ޖޯޝީގެ ވާހަކަފުޅުގައި ވަރަށް އަދަބުވެރި ބަހުން ކޮޗްކޮށްފައިވާ ޑިމާންޑެއް ހުށަހެޅިއެވެ:

އެކަމަނާގެ އިނގިރޭސި ރައްޔިތުންނަށް ލިބިފައިވާ ސިޔާސީ އަދި އިޖުތިމާޢީ މަޤާމު އިންޑިއާއަށް ދެއްވުން.

މި ޑިމާންޑާއެކު ބުނެވޭނީ އިންޑިއާގެ މިނިވަންކަމުގެ ކެމްޕޭން ރަސްމީކޮށް ފެށުނު ކަމަށާއި އެއީ އިންޑިއާއަށް ބޮޑު ބަދަލެއްގެ ފެށުން ކަމަށެވެ.

ފަހުން ދަރުބާރަކީ 1876-78 ވަނަ އަހަރު ހިނގި ބޮޑު ބަނޑުހައިހޫނުކަމާ ދުރަށް ފައިސާ ދަތުރުކުރާތީ ކަމަށް ބެލެވޭނެ އެވެ.

1903 ވަނަ އަހަރުގެ ދަރުބާރު

މި ދަރުބާރަކީ އިންޑިއާގެ ރަސްގެފާނު އަދި ރަސްގެފާނު އެޑްވާޑް ހަތްވަނަ އާއި ރާނީ އެލެގްޒެންޑްރާގެ ވަލީއަހުދު ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުން ބޭއްވި ރަސްމިއްޔާތެކެވެ. ފުރިހަމަ ދެ ހަފްތާގެ އުފާވެރިކަމުގެ ތަފްސީލު ފަރުމާކުރެއްވީ އިންޑިއާގެ ވައިސްރޯއީ ލޯޑް ކަރޒޮން އެވެ. އެއީ ޕޮމްޕް، ޕަވަރ، އަދި ސްޕްލިޓް ސެކަންޑް ޓައިމިންގެ ލޯމަރާލާފަދަ ޑިސްޕްލޭއެކެވެ. 1877 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީގެ ދިއްލީ ދަރުބާރާއި، 1911 ވަނަ އަހަރު އެތަނުގައި ބޭއްވި ފަހުން ބޭއްވި ދަރުބާރާއި، 1903 ވަނަ އަހަރު ލޯރޑް ކަރޒޯންގެ އުފާވެރިކަމުގެ ޕެޖެންޓްރީއާ އެއްވަރެއް ނުވިއެވެ. 1902 ވަނަ އަހަރު ނިމުނުއިރު ކުރު މަދު މަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ފަޅު ފަޅު ރަށެއް ތަރުތީބުކޮށްފައިވާ ޓެންޓް ސިޓީއަކަށް ބަދަލުވެ، ދިއްލީން ބެލުންތެރިންގެ ގިނަ ބަޔަކު ނެރުމަށްޓަކައި ވަގުތީ ލައިޓް ރޭލްވޭއެއް ފުރިހަމަވެގެން ދިޔައެވެ ތަފާތު ފިހާރަތަކާއި، ހާއްސަކޮށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ ޔުނީފޯމްތަކާއެކު ފުލުހުންގެ ބާރާއި، ހޮސްޕިޓަލަކާއި، މެޖިސްޓްރޭޓް ކޯޓާއި، ކޮމްޕްލެކްސް ސެނިޓޭޝަން، ޑްރެނޭޖް، އަދި އިލެކްޓްރިކް ލައިޓް އިންސްޓޯލްމަންޓްތައް ބެހެއްޓުން. ހަނދާނީ ގައިޑްބުކްތައް ވިއްކައި، ކެމްޕިން ގްރައުންޑްގެ މެޕްތައް ވަނީ ބަހާފައެވެ. މާކެޓިންގ ފުރުސަތުތައް މަކަރުވެރިކަމާއެކު ބޭނުންކުރިއެވެ. މި އުފާފާޅުކުރުމުގެ ތެރެއިން، ދިއްލީ ދަރުބާރުގެ ހާއްސަ މެޑަލްއެއް ވަނީ ޖަހާފައެވެ.

އެޑްވާޑް ހަތްވަނަ، ކަރޒޯންގެ މާޔޫސްކަމަށްޓަކައި، ހާޒިރު ނުވި ނަމަވެސް، ކަރޒޯން އާއި އޭނާގެ ސަރުކާރު ކަލްކަތާއިން އަނެއް ދިމާލަށް އައި ވަގުތު ބޮމްބޭއިން ރޭލުން ގިނަ އަދަދެއްގެ އިއްޒަތްތެރިންނާއެކު އައި އޭނާގެ ބޭބެ، ޑޫކް އޮފް ކޮނަޓް ފޮނުއްވިއެވެ. އެމީހުންނަށް އިންތިޒާރު ކުރަމުން ދިޔަ އެސެމްބްލީގައި އެއްތަނަކުން ފެންނަން ހުރި އެންމެ ބޮޑު ޖަވާހިރު ޖަމާއަތެއް ދައްކާލާފައި ވެދާނެ އެވެ. އިންޑިއާގެ ކޮންމެ ރަސްގެފާނެއްވެސް ޒީނަތްތެރިކޮށްފައިވަނީ ޤަރުނުތަކުގެ ކަލެކްޝަންތަކުން އޭނާގެ އެންމެ ރީތި ޖަވާހިރުތަކުންނެވެ. މުޅި އިންޑިއާއިން ބޮޑު ރެޓިނިއުތަކަކާއެކު މަހާރާޖާން އައީ، އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކު ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ބައްދަލުކުރީ، އެމީހުންގެ ކޮމާންޑަރ އިން ޗީފް ލޯރޑް ކިޗަނަރގެ ދަށުން އިންޑިއާގެ ލަޝްކަރުތަކުގެ ޖަމާއަތްތަކުން ޕެރޭޑްކޮށް، އެމީހުންގެ ބޭންޑްތައް ކުޅެ، އާންމު މީހުންގެ އެއްވެ ތިބި މީހުން ހިފެހެއްޓި ވަގުތުގައެވެ .

ފުރަތަމަ ދުވަހު ކަރޒޯންސް އާއިލާއިން އުފާފާޅުކުރާ ސަރަހައްދަށް ވަދެގެން ދިޔައީ، މަހާރާޖާންނާއެކު، ފިނޮޅުތަކުގައި ދުއްވައިގެން، ބައެއް މީހުންގެ ދަތްދޮޅީގައި ރަން ބޮޑެތި ކެންޑެލަބްރާތަކެއް ޖަހާފައެވެ. ޚުދު ދަރުބާރު ރަސްމިއްޔާތު ވެސް ވެއްޓުނީ އާ އަހަރުގެ ދުވަހަށް ކަމަށާއި އޭގެ ފަހުން ޕޮލޯ އާއި އެހެނިހެން ކުޅިވަރުތަކާއި ރޭގަނޑުގެ ކެއުންތަކާއި ބޯޅަތަކާއި އަސްކަރީ ރިވިއުތަކާއި ބޭންޑްތަކާއި މައުރަޒުތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔަ ކަމަށެވެ. ދުނިޔޭގެ ނޫސްތަކުން ޝަރީއަތްތައް ކަވަރު ކުރުމަށް އެމީހުންގެ އެންމެ މޮޅު ނޫސްވެރިންނާއި ފަންނާނުންނާއި ފޮޓޯގްރާފަރުން ފޮނުވި އެވެ. މުޅި އިންޑިއާގެ ވަގުތީ ސިނަމާތަކުގައި ދައްކާ މި އިވެންޓުގެ ފިލްމީ ފޫޓޭޖްތަކުގެ މަގުބޫލުކަން ގިނަ ފަހަރަށް ލިބެނީ އެގައުމުގެ ކުރީގެ ފިލްމީ ސިނާއަތް ފަށާފައިވާ ގޮތަށެވެ.

އިންޑިއާ ޕޯސްޓުން ނެރުނީ 1 ޖެނުއަރީ 1903 – މެންދުރު 12 އަށް ހާއްސަ ކެންސަލް ކޮށްފައިވާ ހަނދާނީ ހަނދާނީ ޝީޓެއްގެ ދެ ސެޓެއް ކަމަށާއި، މިއީ މިއަދު ސްޓޭމްޕް އެއްކުރާ މީހުންނަށް ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ބޭނުންވާ އެއްޗެކެވެ.

މި އިވެންޓް ނިމުމަކަށް އައީ ހަމައެކަނި އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ މެހެމާނުން ބައިވެރިވި ގްރޭންޑް ކޮރޮނޭޝަން ބޯޅައަކުންނެވެ.

1911 ވަނަ އަހަރުގެ ދަރުބާރު

22 މާރޗް 1911 ގައި ޝާހީ އިޢުލާނެއްގައި އިޢުލާން ކުރެވުނީ މީގެ މަހެއްހާ ދުވަސް ކުރިން އިނގިރޭސިވިލާތުގައި ޖޯޖް ފަސްވަނަ ރަސްގެފާނާއި ރާނީ މަރިޔަމްގެ ތާޖު އަޅުއްވުމުގެ ހަނދާނުގައި ޑިސެމްބަރު މަހު ދަރުބާރު ބާއްވާނެ ކަމަށާއި އިންޑިއާގެ ރަސްގެފާނާއި އެމްޕްރެސް ކަމަށް އިޢުލާން ކުރުމުގެ ހުއްދަ ދިނުމަށެވެ. އިންޑިއާގެ ކޮންމެ ގަވަރުނަރަކާއި ޕްރިންސްލީ ސްޓޭޓްތަކުގެ ހުރިހާ ވެރިންނަށް ޗިޓް ފޮނުވައިގެން ސަޖިދަ ޖަހާފައިވެ އެވެ.

ރަސްގެފާނާއި ރާނީ 11 ނޮވެމްބަރުގައި ޕޯޓްސްމައުތުން ފުރައިގެން ދިޔައީ ޕީ އެންޑް އޯ އޯޝަން ލައިނަރެއް ކަމަށްވާ އާރްއެމްއެސް މަދީނާގައި 7 ޑިސެމްބަރުގައި ސިޓީ ގޭޓްތަކުގެ ތެރެއިން ގްރޭންޑް ސްޓޭޓް އެންޓްރީއެއްގައި ދިއްލީއަށް ވަޑައިގެންނެވިއިރު، ކޮމާންޑަރ އިން- 50،000 ސިފައިން ބައިވެރިވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ޗީފް، އިންޑިއާ އެވެ. ހައުސްހޯލްޑް ކެވެލްރީގެ ގާޑެއްގެ އެސްކޯޓެއްގައި ރަސްގެފާނު އޮސްޓްރޭލިއާގެ ޗާޖަރެއްގައި ދުއްވައިގެން ޕްލަމްޑް ޕިތު ހެލްމެޓެއްގައި އަސްކަރީ ޔުނީފޯމެއްގައި ހުރިއިރު، އެއްވެ ތިބި މީހުންގެ މާޔޫސްކަން ލިބުނެވެ ތާޖު. އޭގެ ފަހަތުން ރާނީ ވެސް ދިޔައީ ހުޅުވިފައިވާ ގާޑިޔާއަކުންނެވެ. ޖެހިގެން އައި ދުވަސްތަކުގައި އިންޑިއާގެ ރަސްރަސްކަލުންނަށް ރިސެޕްޝަންތަކާއި ޗާޗް ޕެރޭޑަކާއި ރެޖިމެންޓަލް ކުލަތައް ހުށަހެޅުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދިޔައެވެ.

ޚުދު ދަރުބާރު ވެސް އޮތީ ޑިސެމްބަރު މަހުގެ 12 ވީ އަންގާރަ ދުވަހު ކޮރޮނޭޝަން ޕާކުގައި ކަމަށާއި އެ ޕާކުގައި ސަރުކާރުގެ 10،000 އޮފިޝަލުންނާއި އެހެން އިއްޒަތްތެރިންނަށް ސެމީ ސާކިއުލާ ގްރޭންޑްސްޓޭންޑެއް ހަދާފައިވާއިރު، އޭގެ އިތުރަށް ފަހަތުގައި އާޓިފިޝަލް މައުންޑެއްގައި 50،000 ލޯކަލް މީހުން އިށީނދެގެން ތިބި ކަމަށެވެ. ޝާހީ ދެމަފިރިން އައީ އެމީހުންގެ ކޮރޮނޭޝަން ރޯބްގައި، ކިންގް-އެމްޕަޔަރ ލައިގެން ހުރީ 6،100 ޑައިމަންޑް ހިމެނޭ އަށް އާރކްސް އާއި އެކު އިމްޕީރިއަލް ކްރައުން އާއި ސެފަޔަރސް، އެމަރަލްޑްސް އަދި ރޫބީސް އިން ނިވާކޮށްފައި، ވެލްވެޓް އަދި މިނިވަރ ކެޕް އެއް ލައިގެން ހުރިހާ އެއްޗެއްގެ ބަރުދަނުގައި 34 އައުންސް (965 ގ) އެވެ. . ތަޚުތުގައި އިށީނދެގެން ތިބެ، ދިއްލީ ހެރަލްޑް އެކްސްޓްރާއޮޑިނަރީ، ބްރިގޭޑިއަރ ޖެނެރަލް ވިލިއަމް ޕެއިޓަން، އިނގިރޭސި ބަހުން އެ އިޢުލާން ކިޔަމުން ދިޔައިރު، އޭގެ ފަހުން އެސިސްޓެންޓް ހެރަލްޑް، ކެޕްޓަން މާލިކް އުމަރު ހަޔާތު ޚާން، އުރުދޫ ބަހުން ކިޔަމުން ދިޔައިރު އަޑުއަހަމުން ދިޔައެވެ. އެމީހުންނަށް ޝަމިއާނާ (ރަސްމިއްޔާތުގެ ޓެންޓު) ގައި ދިވެހި ރަސްރަސްކަލުންގެ ފަރާތުން ޝުކުރުވެރިކަން ލިބުނެވެ – އޭގެ ތެރޭގައި އެއް އަންހެނަކު ކަމަށްވާ ބޮޕާލްގެ ބެގަމް ވެސް ހިމެނެ އެވެ؛ ބަރޯޑާގެ ގައެކްވާރު މަހާރާޖާ ސަޔާޖިރާއޯ ތިންވަނަ އޭނާގެ ގަހަނާ ނުލައި ޝާހީ ދެމަފިރިންނާ ކައިރިވެ، ފުރަން ދިޔައިރު އާދައިގެ ބޯޖަހާކަށް ފަހު އެމީހުންނަށް ފުރަގަސް ދިނުމުން ޚިޔާލުތަފާތުވުން އުފެދުނެވެ. އޭނާގެ މި އަމަލު އޭރު މާނަކުރެވުނީ އިނގިރޭސިންގެ ވެރިކަމާ ދެކޮޅު ހަދާ ނިޝާނެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެއަށްފަހު ޝާހީ ދެމަފިރިން ގިބުލަ ޖަހާފައިވާ ޝާހީ ޕެވިލިއަނަށް އަރައިގެން ދިޔައިރު، އިންޑިއާގެ ވެރިރަށް ކަލްކަތާއިން ދިއްލީއަށް ބަދަލުކުރާކަން ރަސްގެފާނު އިއުލާން ކުރެއްވިއެވެ. މި ރަސްމިއްޔާތުގައި ބެންގަލޫރު ބައިބައިވުން ބާތިލް ކުރިކަން ވެސް ވަނީ އިއުލާންކޮށްފަ އެވެ. ރަސްގެފާނާއި ރާނީ ވަކިވުމަށްފަހު ފޯރިގަދަ އެއްވެ ތިބި މީހުން މައިދާނަށް ވަދެގެން ދިޔައެވެ.

ޖެހިގެން އައި ދުވަހު، 13 ޑިސެމްބަރުގައި، ޝާހީ ދެމަފިރިން ރަތް ކިއްލާގައި ޖަރޯޚާ ދަރުޝަން (ބެލްކަނީ ފެނުން) އެއް ކުރިއަށް ގެންދިޔައީ، އެމީހުންނަށް ސަލާމް ކުރަން އައި އާންމު މީހުންގެ ބައި މިލިއަން ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ މީހުން ބަލައިގަތުމަށެވެ . ޑިސެމްބަރު މަހުގެ 14 ވަނަ ދުވަހު ރަސްގެފާނު ރަސްގެފާނު ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓަވައިގެން 40،000 ސިފައިންގެ އަސްކަރީ ރިވިއުއެއް ކުރިއަށް ގެންދެވިއެވެ. އޭގެ ފަހުން ދިއްލީ ޕާކުގައި އިންވެސްޓިޗަރއެއް ކުރިއަށް ގެންދިޔައިރު، ފުރަތަމަ އިންވެސްޓިޗަރަކީ އޯޑަރ އޮފް ދަ ސްޓާ އޮފް އިންޑިއާ ލިބުނު ރާނީ އެވެ. 1911 ވަނަ އަހަރު ބޭއްވި ހަރަކާތުގައި ބައިވެރިވި އިނގިރޭސި އަދި އިންޑިއާ ސިފައިންގެ ފިރިހެނުންނާއި އޮފިސަރުންނަށް ރިހި 26،800 ދިއްލީ ދަރުބާރު މެޑަލް ދީފައިވެ އެވެ. އިތުރު ދެސަތޭކަ ރަނުން ޖަހާފައިވާއިރު، އޭގެ ތެރެއިން ސަތޭކައެއް ދިނީ އިންޑިއާގެ ރަސްރަސްކަލުންނާއި ސަރުކާރުގެ އެންމެ މަތީ މަގާމުތަކުގައި ތިއްބެވި އޮފިސަރުންނަށް ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވި އެވެ.

ދަރުބާރަށް ފަހު ރަސްގެފާނާއި ރާނީ ދިހަ ދުވަހަށް ނޭޕާލަށް ފުރައިގެން ދިޔައިރު، އެތަނުން ރަސްގެފާނު ގެންދިޔައީ ވެލާ ޝިކާރަކުރުމަށެވެ. ކަލްކަތާއަށް ޒިޔާރަތް ކުރުމަށްފަހު އިންޑިއާ ހުރަސްކޮށް ރޭލުން ބޮމްބޭއަށް ދަތުރުކުރިއިރު، އެ ރޭލުން ފުރައިގެން ދިޔައީ ޖެނުއަރީ މަހުގެ 10 ވަނަ ދުވަހު އާރްއެމްއެސް މަދީނާގައެވެ.

މި އިވެންޓުގެ ފީޗާ ފިލްމެއް ކަމަށްވާ ވިތު އަވަރ ކިންގް އެންޑް ކުއީން ތްރޫ އިންޑިއާ (1912) – ދިއްލީގެ ދަ ދަރުބާރުގެ ނަމުން ވެސް މަޝްހޫރު – ކުލަ ޕްރޮސެސް ކިނޭމާކަލަރގެ ކުރީކޮޅު ފިލްމުކޮށް 2 ފެބްރުއަރީ 1912 ގައި ރިލީޒްކުރިއެވެ.

އާންމުކޮށް ދަރުބާރުގެ މަޤްޞަދު ޙާޞިލުކުރީ، ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރު ދިން ތާއީދުން އެނގޭ ގޮތުގައި، ދިވެހި ރަސްރަސްކަލުންގެ ތެރޭގައި އިނގިރޭސި ވެރިކަމަށް ތާއީދު ވަރުގަދަ ކުރުމެވެ.

މިއަދު ދިއްލީގެ ކޮރޮނޭޝަން ޕާކް ބައެއް ފަހަރު ދީނީ ބޮޑެތި އީދުތަކާއި މުނިސިޕަލް ކޮންވެންޝަންތައް ބާއްވަ އެވެ. ޖޯޖް ފަސްވަނަ ރަސްގެފާނާއި ރާނީ މަރިޔަމް ބޭނުންކުރި ތަޚުތައް މާބަލް ހޯލް ގެލެރީ އާއި ރާޝްތުރަޕަތީ ބާވާންގެ މިއުޒިއަމްގައި ދައްކާލާފައިވެ އެވެ.

1938 ވަނަ އަހަރުގެ ދަރުބާރު

1936 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހު ޖޯޖް ފަސްވަނަ އަވަހާރަވުމުން އޭނާގެ ދޮށީ ދަރިފުޅު އެޑްވާޑް އަށާރަވަނަގެ މަގާމަށް ވަދެވަޑައިގަތެވެ. ނޮވެމްބަރު 1936 ގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް ސްޓޭޓް އޮޕަނިންގގައި ތަޚުތުން ދެއްވި ފުރަތަމަ އަދި ހަމައެކަނި ތަގުރީރުގައި 1937 ވަނަ އަހަރު ތަޚުތަށް އިށީނދެވަޑައިގަތުމަށްފަހު ވިންޓަރުގައި ދިއްލީގެ ދަރުބާރެއްގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަންނަވާނެކަން އިއުލާން ކުރެއްވިއެވެ އޭނާގެ ބޭބެ ޖޯޖް ހަވަނަ ކުރިން ރާވާފައިވާ ގޮތަށް ޑަރބާރ އާއި އެކު ކުރިއަށް ވަޑައިގަންނަވާނީ، އިންޑިއާގެ ސެކްރެޓަރީ އޮފް ސްޓޭޓް ލޯރޑް ޒެޓްލެންޑް އާއި ވައިސްރޯއީ ލޯރޑް ލިންލިތްގޯގެ ފޯރިގަދަ ތާއީދާއެކުގައެވެ. ނަމަވެސް ބޮޑުވަޒީރު ސްޓެންލީ ބޯލްޑްވިން އާއި އޭނާގެ ޑޮކްޓަރުން ގަބޫލުކޮށްދެއްވައިގެން ޖޯޖް ނިންމެވީ މެއި މަހު ތަޚުތަށް އިށީނދެވަޑައިގަތުމަށްފަހު އިންޑިއާއަށް ދަތުރުކުރުމަކީ އޭނާގެ ސިއްހަތަށް މާ ބޮޑު ބުރައެއް ކުރިމަތިވާނެ ކަމެއް ކަމަށެވެ "ފަހުގެ ތާރީހަކަށް" ފަސްކޮށްފައިވެ އެވެ. ސަބަބަކީ ރަސްގެފާނުގެ ޖިސްމާނީ އަދި ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާ ބެހޭ ގޮތުން ދައުރުވަމުންދާ އަޑުތަކަށް އިތުބާރު ނުދިނުމަށްޓަކައި "ރަސްކަމުގެ ފުރަތަމަ އަހަރު ދިގު މުއްދަތަކަށް ދުރުހެލިވުމެއް ވިސްނުމަކީ ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫން" ކަމެވެ.

1937 ވަނަ އަހަރުގެ އޮގަސްޓް މަހުގެ ނިޔަލަށް އިންޑިއާގެ ހާލަތު ވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ. އިންޑިއާ ސަރުކާރުގެ ގާނޫނު 1935 ގައި އިންޑިއާގެ އަމިއްލަ ވެރިކަމާ ދިމާލަށް ކުޑަ ފިޔަވަޅުތަކެއް ފަށައިފައި އޮތެވެ؛ މިނިވަންކަމަށް ތާއީދުކުރާ އިންޑިއަން ނޭޝަނަލް ކޮންގްރެސް އިން 1937 ވަނަ އަހަރު އިންޑިއާގެ ޕްރޮވިންސް އިންތިޚާބުގައި އެގާރަ ޕްރޮވިންސްގެ ތެރެއިން ހަތް ޕްރޮވިންސެއްގައި ވެރިކަން ކުރިއިރު، ދަރުބާރު ބޮއިކޮޓް ކުރުމުން ނޫން ކަމަށާއި އެކަމަށް ފައިސާ ދެއްކުމަށް ފައިސާއަށް ވޯޓު ދިނުމަށް ދެކޮޅު ހަދާނެ ކަމަށް ސާފުކޮށްދީފައިވެ އެވެ. ލިންލިތްގޯ ވަނީ އޮގަސްޓް މަހު ޒެޓްލެންޑަށް ލިޔުއްވާފައި ވަނީ ރަސްގެފާނު އިންޑިއާއަށް ޒިޔާރަތް ކުރައްވައިފި ނަމަ "ނުރުހޭ ކަމެއްގެ" އިންޒާރު ދޭން ޖެހޭ ކަމަށެވެ. ޒެޓްލެންޑުން އާ ބޮޑުވަޒީރު ނެވިލް ޗެމްބަރލޭންއާ އެ މައްސަލަ ކުރިއަށް ގެންދިޔައިރު، ވައިސްރޯއީ ވަނީ ޕްރޮވިންސް ގަވަރުނަރުންގެ ހިޔާލު ހޯއްދަވައި، އެ އެންމެން ވެސް އެ ޚިޔާލާ ދެކޮޅު ހައްދަވާފަ އެވެ. މީގެ އިތުރުން ކޮންގްރެސް ޕާޓީގެ ލީޑަރު ޖަވާހަރުލާލް ނެހްރޫ އިންޑިއާގެ ނޫސްވެރިންނަށް ވިދާޅުވީ އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން އެއްވެސް ކަހަލަ "ނުރަނގަޅު ހާދިސާއަކުން" ރަސްގެފާނު ރައްކާތެރި ކުރަން ބޭނުން ނަމަ "އިނގިރޭސިވިލާތުގައި ބަހައްޓަން" ޖެހޭ ކަމަށެވެ.

ޗެމްބަރލޭން އަށް ވިސްނައިދީ، ފުރަތަމަ 1937 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު މަހު ރަސްގެފާނުގެ ވާހަކަފުޅުގައި އިންޑިއާއަށް ޝާހީ ދަތުރުފުޅުގެ އެއްވެސް ވާހަކައެއް އުނިކުރެއްވި ނަމަވެސް، ރަސްގެފާނުގެ ޕްރެޝަރުގެ ސަބަބުންނާއި ވައިސްރޯއީގެ ލަފާއާ ޚިލާފަށް، ނޮން ކޮމިޓަލް ލައިން ހިމެނެއެވެ؛ "އަހަރެން ޝައުގުވެރިކަމާއި އުފަލާއެކު އިންތިޒާރު ކުރަމުން މިދަނީ އަހަރެންގެ އިންޑިއަން އެމްޕަޔަރަށް ޒިޔާރަތް ކުރެވޭނެ ވަގުތަކަށެވެ". އެއަށްފަހު ލިންލިތްގޯ އާއި ޒެޓްލެންޑް އިން އިންޑިއާގެ ސިޔާސީ ކަންކަމަށްވުރެ މާލިއްޔަތުގެ ބަހަނާ ބޭނުންކޮށްގެން ރަސްގެފާނު އިންޑިއާއަށް ޒިޔާރަތް ކުރެއްވުމުން ދުރުހެލިވުމަށް ވަރުގަދަ މަސައްކަތެއް ކުރިއެވެ. އެއް މިލިއަން ޕައުންޑްގެ ހަރަދެއް ނަކަލުކޮށް، އެ ހުރިހާ ކަމެއް ވެސް ވެއްޓޭނީ އިންޑިއާގެ މަރުކަޒީ ސަރުކާރަށް ކަމަށާއި، އެމީހުން ލަފާ ދިން ގޮތުގައި އިންޑިއާގެ ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު ޖޭމްސް ގްރިގް ތާއީދު ކުރަން ބޭނުން ނުވާ ކަމަށެވެ. އެންމެ ފަހުން 1938 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހު ރަސްގެފާނަށް ރަސްމީކޮށް ލަފާދެއްވަން ޖެހުނީ ޗެމްބަރލޭން އަނެއްކާވެސް އެއްވެސް ދަތުރެއް ފަސްކުރުމަށެވެ.

އެންމެ ފަހުން ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ފެށުމާއި އިންޑިއާގެ މިނިވަންކަމާ ދިމާއަށް ކުރިއަށް ގެންދިޔަ ހަރަކާތްތަކުގެ ސަބަބުން އެއްވެސް ޝާހީ ދަތުރެއްގެ ފުރުސަތު ގާތްގަނޑަކަށް މުސްތަޙީލުވެގެން ދިޔައެވެ.